H Eυρωπαϊκή Επιτροπή συνεχίζει να αντιδρά στην τρέχουσα ενεργειακή κρίση, προτείνοντας έναν μηχανισμό διόρθωσης της αγοράς για την προστασία των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών της ΕΕ από επεισόδια υπερβολικά υψηλών τιμών αερίου στην ΕΕ. Ο μηχανισμός αυτός συμπληρώνει τα μέτρα για τη μείωση της ζήτησης αερίου και την κατοχύρωση της ασφάλειας του εφοδιασμού μέσω της διαφοροποίησης του ενεργειακού εφοδιασμού. Ο νέος μηχανισμός αποσκοπεί στη μείωση της αστάθειας στις ευρωπαϊκές αγορές αερίου, κατοχυρώνοντας παράλληλα την ασφάλεια του εφοδιασμού με αέριο.
Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και τη χρήση του ενεργειακού εφοδιασμού ως όπλου, οι τιμές του φυσικού αερίου σημείωσαν άνευ προηγουμένου κορύφωση σε ολόκληρη την ΕΕ, φτάνοντας σε πρωτοφανή υψηλά επίπεδα κατά το δεύτερο μισό του Αυγούστου του τρέχοντος έτους. Η ακραία εκτίναξη των τιμών κατά τη διάρκεια σχεδόν δύο εβδομάδων τον Αύγουστο ήταν εξαιρετικά επιζήμια για την ευρωπαϊκή οικονομία, με δευτερογενείς επιπτώσεις στις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας και αύξηση του συνολικού πληθωρισμού. Η Επιτροπή προτείνει να αποτραπεί η επανάληψη τέτοιων επεισοδίων με ένα προσωρινό και καλά στοχευμένο μέσο αυτόματης παρέμβασης στις αγορές αερίου σε περίπτωση ακραίων αυξήσεων των τιμών του αερίου.
Ανώτατο όριο ασφάλειας για τις τιμές του αερίου
Το προτεινόμενο μέσο συνίσταται σε ένα ανώτατο όριο ασφάλειας για τις τιμές, ύψους 275 ευρώ για τα παράγωγα TTF επόμενου μήνα. Το χρηματιστήριο αερίου Title Transfer Facility (TTF), που αποτελεί τον συχνότερα χρησιμοποιούμενο δείκτη αναφοράς της ΕΕ για την τιμή του αερίου, διαδραματίζει καίριο ρόλο στην ευρωπαϊκή χονδρική αγορά αερίου. Ο μηχανισμός θα ενεργοποιείται αυτόματα ότα
· η τιμή διακανονισμού παραγώγων TTF επόμενου μήνα υπερβαίνει τα 275 ευρώ για δύο εβδομάδες·
· οι τιμές TTF είναι κατά 58 ευρώ υψηλότερες από την τιμή αναφοράς του ΥΦΑ για 10 διαδοχικές ημέρες διαπραγμάτευσης εντός των δύο εβδομάδων.
Όταν πληρούνται οι προϋποθέσεις αυτές, ο Οργανισμός Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας (ACER) θα δημοσιεύει αμέσως ανακοίνωση διόρθωσης της αγοράς στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και θα ενημερώνει την Επιτροπή, την Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMA) και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ). Την επόμενη ημέρα, θα τίθεται σε εφαρμογή ο μηχανισμός διόρθωσης των τιμών και δεν θα γίνονται δεκτές εντολές για παράγωγα TTF επόμενου μήνα που υπερβαίνουν το ανώτατο όριο ασφάλειας για τις τιμές. Ο μηχανισμός θα μπορεί να ενεργοποιείται από την 1η Ιανουαρίου 2023.
Διασφαλίσεις για την κατοχύρωση της ασφάλειας του εφοδιασμού και της σταθερότητας της αγοράς
Ο προτεινόμενος κανονισμός του Συμβουλίου περιέχει διασφαλίσεις για την αποφυγή διαταραχών στις ενεργειακές και χρηματοπιστωτικές αγορές. Για την αποφυγή προβλημάτων ασφάλειας του εφοδιασμού, το ανώτατο όριο τιμών περιορίζεται σε ένα μόνο προθεσμιακό προϊόν (προϊόντα TTF επόμενου μήνα), έτσι ώστε οι φορείς της αγοράς να εξακολουθούν να είναι σε θέση να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις ζήτησης και να προμηθεύονται αέριο στην αγορά άμεσης παράδοσης και εξωχρηματιστηριακά. Για να διασφαλιστεί ότι η ζήτηση αερίου δεν αυξάνεται, η πρόταση απαιτεί από τα κράτη μέλη να κοινοποιούν εντός δύο εβδομάδων από την ενεργοποίηση του μηχανισμού διόρθωσης της αγοράς τα μέτρα που έχουν λάβει για τη μείωση της κατανάλωσης αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας. Μόλις εγκριθεί στο Συμβούλιο η σημερινή πρόταση για μηχανισμό διόρθωσης της αγοράς, η Επιτροπή θα προτείνει επίσης την κήρυξη κατάστασης επιφυλακής στην ΕΕ στο πλαίσιο του κανονισμού «Εξοικονόμηση αερίου για έναν ασφαλή χειμώνα» που εγκρίθηκε τον Ιούλιο, η οποία θα οδηγήσει στην υποχρεωτική εξοικονόμηση αερίου για τη διασφάλιση της μείωσης της ζήτησης. Επιπλέον, θα υπάρχει συνεχής παρακολούθηση από την ESMA, την ΕΚΤ, τον Οργανισμό Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας (ACER), τη συντονιστική ομάδα για το φυσικό αέριο και το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς Αερίου (ΕΔΔΣΜ Αερίου).
Για την αντιμετώπιση πιθανών ακούσιων αρνητικών συνεπειών του ορίου τιμών, η πρόταση προβλέπει ότι ο μηχανισμός μπορεί να ανασταλεί αμέσως ανά πάσα στιγμή. Η αναστολή του μηχανισμού μπορεί να γίνει:
· Αυτόματα, με απενεργοποίηση, όταν η λειτουργία του δεν δικαιολογείται πλέον από την κατάσταση στην αγορά φυσικού αερίου, δηλαδή όταν η απόκλιση μεταξύ της τιμής TTF και της τιμής του ΥΦΑ δεν υφίσταται πλέον κατά τη διάρκεια 10 διαδοχικών ημερών διαπραγμάτευσης.
· Με απόφαση αναστολής της Επιτροπής, όταν διαπιστώνονται κίνδυνοι για την ασφάλεια του εφοδιασμού της Ένωσης, τις προσπάθειες μείωσης της ζήτησης, τις ενδοενωσιακές ροές αερίου ή τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.
Η Επιτροπή έχει επίσης τη δυνατότητα να αποτρέπει την ενεργοποίηση του μηχανισμού σε περίπτωση που οι αρμόδιες αρχές, συμπεριλαμβανομένης της ΕΚΤ, προειδοποιήσουν για την εμφάνιση τέτοιων κινδύνων.
Ιστορικό
Η σημερινή πρόταση βασίζεται σε ευρύ φάσμα δράσεων που έχει αναλάβει η Επιτροπή για την αντιμετώπιση του ζητήματος των υψηλών τιμών ενέργειας κατά τη διάρκεια του προηγούμενου έτους. Την άνοιξη του 2022 η Επιτροπή επέκτεινε την εργαλειοθήκη της για τις τιμές της ενέργειας από τον Οκτώβριο του 2021, με την ανακοίνωση σχετικά με τις βραχυπρόθεσμες παρεμβάσεις στην αγορά και τις μακροπρόθεσμες βελτιώσεις στον σχεδιασμό της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και με το σχέδιο REPowerEU. Πρότεινε επίσης νέες ελάχιστες υποχρεώσεις αποθήκευσης αερίου και στόχους μείωσης της ζήτησης αερίου για τη διευκόλυνση της ισορροπίας μεταξύ προσφοράς και ζήτησης στην Ευρώπη, και τα κράτη μέλη ενέκριναν ταχέως τις προτάσεις αυτές πριν από το καλοκαίρι.
Οι τιμές αυξήθηκαν περαιτέρω τους θερινούς μήνες, οι οποίοι χαρακτηρίστηκαν επίσης από ακραίες καιρικές συνθήκες λόγω της κλιματικής αλλαγής. Τον Σεπτέμβριο η Επιτροπή αντέδρασε ταχέως, προτείνοντας πρόσθετα μέτρα έκτακτης ανάγκης για τη μείωση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας και τη δέσμευση των απροσδόκητων κερδών του ενεργειακού τομέα για τη διανομή περισσότερων εσόδων στους πολίτες και τη βιομηχανία.
Στις 18 Οκτωβρίου η Επιτροπή πρότεινε πρόσθετα μέτρα ειδικά για την αντιμετώπιση των υψηλών τιμών αερίου και την ενίσχυση της ασφάλειας του εφοδιασμού με αέριο μέσω της από κοινού αγοράς, του προκαθορισμένου μηχανισμού αλληλεγγύης που πρέπει να εφαρμόζεται σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, ενός νέου δείκτη αναφοράς για την τιμολόγηση του ΥΦΑ και ενός προσωρινού ανώτατου και κατώτατου ορίου για την πρόληψη ακραίων εκτινάξεων των τιμών στις αγορές παραγώγων. Πρότεινε επίσης τη νομική βάση για έναν μηχανισμό διόρθωσης της αγοράς, με σκοπό την αντιμετώπιση των εξαιρετικά υψηλών τιμών του αερίου βραχυπρόθεσμα.
Η σημερινή πρόταση βασίζεται στα άρθρα 23 και 24 της πρότασης της Επιτροπής της 18ης Οκτωβρίου. Ανταποκρίνεται στο αίτημα των ηγετών της ΕΕ της 20ής και 21ης Οκτωβρίου και έρχεται σε συνέχεια εκτενών διαβουλεύσεων με τα κράτη μέλη. Η Επιτροπή επιφορτίστηκε με το καθήκον να υποβάλει επειγόντως συγκεκριμένες αποφάσεις σχετικά με πρόσθετα μέτρα για την αντιμετώπιση των υψηλών τιμών της ενέργειας, συμπεριλαμβανομένου ενός προσωρινού δυναμικού διαδρόμου τιμών για τις συναλλαγές φυσικού αερίου, ώστε να περιοριστούν αμέσως τα επεισόδια υπερβολικών τιμών αερίου, με τις απαραίτητες διασφαλίσεις. Η πρόταση για μηχανισμό διόρθωσης της αγοράς περιέχει στοιχεία για τη διατήρηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας τα οποία θεωρούνται ουσιώδη από την Επιτροπή. Η σημερινή πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου βασίζεται στο άρθρο 122 της Συνθήκης, και πρόκειται να εγκριθεί με ειδική πλειοψηφία των κρατών μελών. Έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να ισχύει για ένα έτος αλλά μπορεί να παραταθεί κατόπιν επανεξέτασης, η οποία θα έχει γίνει έως τον Νοέμβριο του 2023.
