Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κάνει πράξη τις διαστημικές της φιλοδοξίες υποβάλλοντας δύο πρωτοβουλίες — πρόταση κανονισμού για ασφαλή διαστημική συνδεσιμότητα και κοινή ανακοίνωση για την προσέγγιση της ΕΕ σχετικά με τη διαχείριση της διαστημικής κυκλοφορίας (STM).
Η διαστημική τεχνολογία είναι ουσιαστικής σημασίας για τη διευκόλυνση της καθημερινής μας ζωής, καθώς συμβάλλει σε ένα πιο ψηφιακό, πράσινο και ανθεκτικό μέλλον για τον πλανήτη μας. H EE, ως μεγάλη διαστημική δύναμη, παρέχει ήδη μέσω του διαστημικού της προγράμματος πολύτιμα δεδομένα και υπηρεσίες για ένα ευρύ φάσμα καθημερινών εφαρμογών, από τις μεταφορές, τη γεωργία, την αντιμετώπιση κρίσεων έως την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, μεταξύ άλλων.
Ωστόσο, λόγω των νέων προκλήσεων και του αυξημένου διεθνούς ανταγωνισμού, η διαστημική πολιτική της ΕΕ πρέπει να εξελίσσεται και να προσαρμόζεται συνεχώς εάν θέλουμε να συνεχίσουμε να απολαμβάνουμε ελεύθερα τα οφέλη που αποφέρει το διάστημα. Οι σημερινές πρωτοβουλίες θα συμβάλουν στη διασφάλιση της αποδοτικότητας και της ασφάλειας των πόρων που διαθέτουμε ήδη και, παράλληλα, στην ανάπτυξη ευρωπαϊκής διαστημικής τεχνολογίας αιχμής προς όφελος των πολιτών και της οικονομίας μας.
Ασφαλής διαστημική συνδεσιμότητα
Στον σημερινό ψηφιακό κόσμο, η διαστημική συνδεσιμότητα αποτελεί στρατηγικό πλεονέκτημα για την ανθεκτικότητα της ΕΕ. Καθιστά δυνατή την οικονομική μας ισχύ, την ψηφιακή πρωτοπορία και την τεχνολογική μας κυριαρχία, την ανταγωνιστικότητά μας και την κοινωνική πρόοδο. Η ασφαλής συνδεσιμότητα αποτελεί δημόσιο αγαθό για τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και τους πολίτες. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή προτείνει ένα φιλόδοξο σχέδιο για ένα ασφαλές διαστημικό σύστημα επικοινωνιών της ΕΕ, το οποίο:
- θα διασφαλίσει την μακροπρόθεσμη διαθεσιμότητα αδιάκοπης πρόσβασης σε ασφαλείς και οικονομικά αποδοτικές υπηρεσίες δορυφορικών επικοινωνιών παγκοσμίως. Θα υποστηρίξει την προστασία κρίσιμων υποδομών, την επιτήρηση, εξωτερικές δράσεις, τη διαχείριση κρίσεων και εφαρμογές ζωτικής σημασίας για την οικονομία, την ασφάλεια και την άμυνα των κρατών μελών·
- θα επιτρέψει στον ιδιωτικό τομέα την παροχή εμπορικών υπηρεσιών που μπορούν να διευκολύνουν την πρόσβαση σε προηγμένες, αξιόπιστες και ταχείες συνδέσεις για όλους τους πολίτες και τις επιχειρήσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη, ακόμα και στις νεκρές ζώνες για τις επικοινωνίες, διασφαλίζοντας συνοχή σε όλα τα κράτη μέλη. Πρόκειται για έναν από τους στόχους της προτεινόμενης ψηφιακής δεκαετίας 2030. Το σύστημα θα παρέχει επίσης συνδεσιμότητα σε γεωγραφικές περιοχές στρατηγικού ενδιαφέροντος, όπως η Αφρική και η Αρκτική, στο πλαίσιο της στρατηγικής Global Gateway (παγκόσμια πύλη) της ΕΕ.
Τόσο οι ανάγκες των κυβερνητικών χρηστών όσο και οι λύσεις δορυφορικής επικοινωνίας αλλάζουν ταχύτατα. Το ασφαλές διαστημικό σύστημα επικοινωνιών της ΕΕ επιδιώκει να καλύψει αυτές τις αυξανόμενες και μεταβαλλόμενες ανάγκες, ενώ επίσης θα περιλαμβάνει τις πλέον πρόσφατες κβαντικές τεχνολογίες επικοινωνίας για ασφαλή κρυπτογράφηση. Θα βασίζεται στην ανάπτυξη καινοτόμων και ανατρεπτικών τεχνολογιών και στην αξιοποίηση του οικοσυστήματος του προγράμματος «Νέο Διάστημα».
Το συνολικό κόστος υπολογίζεται σε 6 δισ. ευρώ. Η συνεισφορά της Ένωσης στο πρόγραμμα από το 2022 έως το 2027 ανέρχεται σε 2,4 δισ. ευρώ σε τρέχουσες τιμές. Η χρηματοδότηση θα προέλθει από διάφορες πηγές του δημόσιου τομέα [προϋπολογισμός της ΕΕ, συνεισφορές των κρατών μελών και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ΕΟΔ)] και από επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα.
Η πρωτοβουλία αυτή θα ενισχύσει περαιτέρω την ανταγωνιστικότητα του διαστημικού οικοσυστήματος της ΕΕ, καθώς η ανάπτυξη νέων υποδομών θα προσφέρει ακαθάριστη προστιθέμενη αξία (ΑΠΑ) ύψους 17-24 δισ. ευρώ και πρόσθετες θέσεις εργασίας στη διαστημική βιομηχανία της ΕΕ, με περαιτέρω θετικές δευτερογενείς επιπτώσεις στην οικονομία χάρη στους κατάντη τομείς που χρησιμοποιούν τις καινοτόμες υπηρεσίες συνδεσιμότητας. Οι πολίτες θα επωφεληθούν επίσης από τα τεχνολογικά πλεονεκτήματα, την αξιοπιστία και τις λειτουργικές επιδόσεις αυτών των υπηρεσιών δορυφορικών επικοινωνιών που εξασφαλίζουν διαδικτυακές συνδέσεις υψηλής ταχύτητας σε ολόκληρη την ΕΕ.
Διαχείριση της διαστημικής κυκλοφορίας
Με την εκθετική αύξηση του αριθμού των δορυφόρων σε τροχιά λόγω των νέων εξελίξεων σε σχέση με τους επαναχρησιμοποιήσιμους εκτοξευτές, τους μικρούς δορυφόρους και τις ιδιωτικές πρωτοβουλίες στο διάστημα, η ανθεκτικότητα και η ασφάλεια των διαστημικών πόρων της ΕΕ και των κρατών μελών διατρέχουν σοβαρό κίνδυνο. Καθώς η προστασία της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας των διαστημικών δραστηριοτήτων είναι ζωτικής σημασίας, πρέπει να διασφαλιστεί ότι το διάστημα θα παραμείνει ένα ασφαλές, προστατευμένο και βιώσιμο περιβάλλον. Ως εκ τούτου, η διαχείριση της διαστημικής κυκλοφορίας αποτελεί προτεραιότητα της δημόσιας πολιτικής, η οποία απαιτεί από την ΕΕ να δράσει τώρα, σε συλλογικό και σε πολυμερές επίπεδο, προκειμένου να εξασφαλιστεί η ασφαλής, προστατευμένη και βιώσιμη χρήση του διαστήματος για τις επόμενες γενιές.
Στο πλαίσιο αυτό, η κοινή ανακοίνωση καθορίζει μια προσέγγιση της ΕΕ για τη διαχείριση της διαστημικής κυκλοφορίας. Στόχος είναι η ανάπτυξη συγκεκριμένων πρωτοβουλιών, τόσο επιχειρησιακών όσο και νομοθετικών, για την προώθηση της ασφαλούς, προστατευμένης και βιώσιμης χρήσης του διαστήματος, ενώ παράλληλα θα διατηρείται η στρατηγική αυτονομία της ΕΕ και η ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας.
Η προσέγγιση της ΕΕ επικεντρώνεται σε τέσσερα στοιχεία:
- αξιολόγηση των μη στρατιωτικών και στρατιωτικών απαιτήσεων και επιπτώσεων της διαχείρισης της διαστημικής κυκλοφορίας για την ΕΕ·
- ενίσχυση της τεχνολογικής μας ικανότητας για την αναγνώριση και τον εντοπισμό διαστημικών σκαφών και διαστημικών υπολειμμάτων·
- θέσπιση του κατάλληλου κανονιστικού και νομοθετικού πλαισίου·
- σύναψη διεθνών συμπράξεων για τη διαχείριση της διαστημικής κυκλοφορίας και τη συνεργασία σε πολυμερές επίπεδο.
Μέλη της Επιτροπής προέβησαν στις ακόλουθες δηλώσεις:
Η εκτελεστική αντιπρόεδρος, κ. Μαργκρέιτε Βέστεϊγιερ, δήλωσε: «Η διαστημική τεχνολογία είναι απαραίτητη για την καθημερινή μας ζωή και ασφάλεια. Οι σημερινές πρωτοβουλίες θα εξασφαλίσουν ασφαλή και αποτελεσματική συνδεσιμότητα ανά πάσα στιγμή, προς όφελος των πολιτών και των κυβερνήσεων, η οποία θα διαδραματίσει καίριο ρόλο στον ψηφιακό μετασχηματισμό της Ευρώπης και θα μας κάνει πιο ανταγωνιστικούς. Ελπίζω ότι η προσέγγιση της ΕΕ για τη διαχείριση της διαστημικής κυκλοφορίας και τη διαστημική τεχνολογία θα εγγυηθεί την ασφαλή και βιώσιμη χρήση του διαστήματος μακροπρόθεσμα.»
Ο ύπατος εκπρόσωπος της Ένωσης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας κ. Τζουζέπ Μπορέλ δήλωσε: «Το διάστημα είναι σήμερα πιο συμφορημένο από ποτέ, με αποτέλεσμα οι διαστημικές επιχειρήσεις να γίνονται πιο περίπλοκες και πιο επικίνδυνες. Για την αντιμετώπιση αυτής της παγκόσμιας πρόκλησης, προτείνουμε σήμερα μια προσέγγιση της ΕΕ για τη διαχείριση της διαστημικής κυκλοφορίας. Θα αναπτύξουμε συγκεκριμένες ικανότητες, θα καθορίσουμε κανόνες και θα συνεργαστούμε με βασικούς εταίρους και σε πολυμερή φόρουμ για τη διασφάλιση της ασφαλούς, προστατευμένης και βιώσιμης χρήσης του διαστήματος. Αν και η διαχείριση της διαστημικής κυκλοφορίας αποτελεί μη στρατιωτική προσπάθεια, η ευρωπαϊκή ασφάλεια και άμυνα εξαρτάται από την ασφαλή, προστατευμένη και αυτόνομη πρόσβαση στο διάστημα.»
Ο κ. Τιερί Μπρετόν, επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς, δήλωσε σχετικά: «Το διάστημα διαδραματίζει αυξανόμενο ρόλο στην καθημερινή μας ζωή, στην οικονομική μας ανάπτυξη, στην ασφάλειά μας και στη γεωπολιτική μας ισχύ. Οι νέες υποδομές συνδεσιμότητας θα μας προσφέρουν πρόσβαση υψηλής ταχύτητας στο διαδίκτυο, θα χρησιμεύσουν ως εφεδρεία των υφιστάμενων διαδικτυακών υποδομών μας, θα αυξήσουν την ανθεκτικότητά μας και την κυβερνοασφάλεια και θα παράσχουν συνδεσιμότητα σε ολόκληρη την Ευρώπη και την Αφρική. Θα είναι ένα πραγματικά πανευρωπαϊκό σχέδιο που θα επιτρέψει στις πολλές νεοφυείς επιχειρήσεις μας και στην Ευρώπη στο σύνολό της να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της τεχνολογικής καινοτομίας.»
Ιστορικό
Οι δύο πρωτοβουλίες που εγκρίθηκαν αποτελούν συγκεκριμένα παραδοτέα του σχεδίου δράσης για τις συνέργειες μεταξύ των μη στρατιωτικών, αμυντικών και διαστημικών βιομηχανιών, όπου αναφέρονται αυτά τα δύο εμβληματικά σχέδια.
Ασφαλής συνδεσιμότητα
Για την υλοποίηση αυτής της νέας διαστημικής πρωτοβουλίας για τη διασφάλιση ασφαλούς συνδεσιμότητας σε ολόκληρη την Ευρώπη, η Επιτροπή δρομολόγησε τον Δεκέμβριο του 2020 μια αρχική μελέτη συστήματος για να διερευνηθούν οι τεχνικές πτυχές και τα δυνητικά μοντέλα παροχής υπηρεσιών.
Στο μεταξύ, η Επιτροπή δημοσίευσε πρόσθετη πρόσκληση για τη συμμετοχή του οικοσυστήματος του ευρωπαϊκού προγράμματος «Νέο Διάστημα» για την ενσωμάτωση καινοτόμων ιδεών τεχνολογικής αιχμής από ΜΜΕ και νεοφυείς επιχειρήσεις. Τον Δεκέμβριο του 2021 ανατέθηκαν δύο συμβάσεις και οι τεχνικές εργασίες βρίσκονται σε εξέλιξη, με τα αποτελέσματα να αναμένονται έως τον Ιούνιο του 2022.
Διαχείριση της διαστημικής κυκλοφορίας
Η Ένωση διαθέτει ήδη από το 2016 ικανότητα επιτήρησης και παρακολούθησης του διαστήματος (SST), η οποία υλοποιείται από την κοινοπραξία SST της ΕΕ. Περισσότεροι από 130 ευρωπαϊκοί οργανισμοί από 23 κράτη μέλη έχουν καταχωριστεί μέχρι στιγμής στις υπηρεσίες SST της ΕΕ (για την αποφυγή συγκρούσεων, για τα θραύσματα και για την επανείσοδο αντικειμένων στην ατμόσφαιρα). Περισσότεροι από 260 δορυφόροι της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των στόλων Galileo και Copernicus, επωφελούνται σήμερα από την υπηρεσία αποφυγής συγκρούσεων.
Το 2021, οι εταίροι της κοινοπραξίας SST της ΕΕ αντάλλαξαν 100 εκατομμύρια μετρήσεις μέσω της πλατφόρμας για την ανταλλαγή δεδομένων. Πιο πρόσφατα, η υπηρεσια SST της ΕΕ για τα θραύσματα επιβεβαίωσε την ανίχνευση και την παρακολούθηση διαστημικών υπολειμμάτων από την καταστροφή δορυφόρου σε χαμηλή τροχιά (COSMOS 1408), μετά από αντιδορυφορική δοκιμή που διεξήγαγε η Ρωσία στις 15 Νοεμβρίου 2021.
