Στο πλαίσιο των εορτασμών για την Παγκόσμια Ημέρα Νερού, στις 22 Μαρτίου 2022, το Ινστιτούτο Κύπρου (ΙΚυ) διοργάνωσε συνέδριο με τίτλο: «Η Υδροδιπλωματία και Ασφάλεια των Υδάτων στην Περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και Μέσης Ανατολής». Στο περιθώριο της εκδήλωσης υπεγράφη Διακήρυξη για την Παγκόσμια Ημέρα Νερού από τους Καθηγητές Κώστα Ν. Παπανικόλα, Πρόεδρο του Ινστιτούτου Κύπρου και Fadi Comair, Διευθυντή του Ερευνητικού Κέντρου Ενέργειας, Περιβάλλοντος και Υδάτινων Πόρων (EEWRC) του Ινστιτούτου Κύπρου.
Το Συνέδριο τέθηκε υπό την αιγίδα του Γενικού Γραμματέα του Υπουργείου Εξωτερικών της Κύπρου, Πρέσβη κ. Κορνήλιου Σ. Κορνηλίου, της Πρέσβειρας της Γαλλίας στην Κύπρο, κα. Salina Grenet-Catalano, και του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στις εγκαταστάσεις του Ινστιτούτου Κύπρου στην Αθαλάσσα, και σε αυτή συμμετείχαν εξέχοντες διπλωμάτες, επιστήμονες, πολιτικοί αξιωματούχοι και ακαδημαϊκοί που ειδικεύονται σε θέματα νερού στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, της Ευρώπης και των ΗΠΑ, επίσημοι από Εθνικά Τμήματα, Διεθνείς οργανισμούς του ΟΗΕ, ΜΚΟ, Πανεπιστήμια, Ερευνητικά Κέντρα, αλλά και Μεσογειακές Πρωτοβουλίες που σχετίζονται με τη διαχείριση των υδάτινων πόρων στην περιοχή.
Ανάμεσα στους ομιλητές της εκδήλωσης ήταν ο Δρ. Hassan Janabi, Πρώην Υπουργός Υδάτινων Πόρων του Ιράκ, ο Δρ. Raed Abou-Soud, Πρώην Υπουργός Υδάτων και Άρδευσης της Ιορδανίας, ο Καθ. Κώστας Παπανικόλας, Πρόεδρος του ΙΚυ, ο Καθ. Fadi Comair, Διευθυντής του Ερευνητικού Κέντρου Ενέργειας, Περιβάλλοντος και Υδάτινων Πόρων (EEWRC) του ΙΚυ, και η Διευθύντρια του Τμήματος Ανάπτυξης Υδάτων, κα Παναγιώτα Χατζηγεωργίου.
Το Συνέδριο επικεντρώθηκε στο ρόλο των καινοτόμων τεχνολογιών για την προώθηση της ασφάλειας των υδάτων στις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής. Η συζήτηση εστιάστηκε επίσης στους μηχανισμούς υδροδιπλωματίας προς μια βιώσιμη και ολοκληρωμένη διαχείριση των υδάτινων πόρων σε εθνικές και διασυνοριακές λεκάνες, τη διακυβέρνηση και παρακολούθηση των υδάτων και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στο νερό και τη γεωργία στις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, καθώς και την πρωτοβουλία που θα εφαρμοστεί από το Ινστιτούτο Κύπρου αναφορικά με το πρόγραμμα εταιρικής σχέσης υδροδιπλωματίας HPP και το Δίκτυο Ακαδημιών της UNESCO ECOMED για την παρακολούθηση των επιπέδων ρύπανσης, την ανάπτυξη ερευνητικών προγραμμάτων, την κοινωνική εκπαίδευση, αλλά και τη στρατηγική συνεργασία με τις χώρες της ευρύτερης περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής.
Η εκδήλωση εντάχθηκε στο πλαίσιο του 9ου Παγκόσμιου Μεσογειακού φόρουμ για το Νερό, το οποίο πραγματοποιείται στο Ντακάρ από τις 21 έως τις 26 Μαρτίου 2022, αλλά και στο ευρύτερο πλαίσιο της τρέχουσας υδρο-γεωπολιτικής κατάστασης στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, σε σχέση με το έργο της Ομάδας Δράσης (Task Force) των Υδάτων της Πρωτοβουλίας της Κυπριακής Δημοκρατίας για την Κλιματική Αλλαγή στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή. Μάλιστα, σχετική έκθεση της τελευταίας, παρουσιάστηκε στο 2ο Διεθνές Συνέδριο για την Κλιματική Αλλαγή στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή, τον Οκτώβριο του 2021 στην Πάφο, με το Ινστιτούτο Κύπρου να συντονίζει επιστημονικά την Πρωτοβουλία, ενώ πρόσφατα του έχει ανατεθεί ο ρόλος της Γραμματείας της Πρωτοβουλίας.
Στο χαιρετισμό που απεύθυνε ο Πρόεδρος του ΙΚυ, Καθ. Κώστας Παπανικόλας υπογράμμισε ότι η υπάρχουσα κατάσταση που επικρατεί σε ολόκληρη την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής αναφορικά με τα ύδατα μοιάζει δυσοίωνη, και δυστυχώς οι προβλέψεις δείχνουν ότι θα επιδεινωθεί. Ο Καθ. Παπανικόλας σημείωσε ότι δεν αντιμετωπίζουμε αποτελεσματικά την εξελισσόμενη κλιματική κρίση, ενώ ερευνητές του Ινστιτούτου Κύπρου προβλέπουν ότι εάν συνεχίσουμε να ζούμε όπως τώρα, οι βροχοπτώσεις θα μειωθούν στο 30-40%, προς το τέλος αυτού του αιώνα, ενώ παράλληλα η ζήτηση νερού θα διπλασιαστεί. Αν δεν δράσουμε τώρα, θα οδηγηθούμε σε μια τεράστια καταστροφή, στην κατάρρευση της γεωργίας, στην κατάρρευση της οικονομίας, και σε τεράστιες μεταναστευτικές ροές, και τόνισε ότι ο μοναδικός δρόμος για να αποφύγουμε την καταστροφή είναι να ανατρέψουμε την κατάσταση.
Στην εναρκτήρια ομιλία του, ο Προϊστάμενος του Τμήματος Πολυμερών Σχέσεων και Διεθνών Οργανισμών του Υπουργείου Εξωτερικών (ΥΠΕΞ), κ. Γιώργος Ιωαννίδης, εκ μέρους του Γενικού Γραμματέα του ΥΠΕΞ της Κύπρου, επισήμανε ότι οι βίαιες συγκρούσεις εντείνονται για τον έλεγχο των υδάτινων πόρων, ενώ ανέφερε ότι η κλιματική αλλαγή έχει επιδεινώσει τα προβλήματα που σχετίζονται με το νερό. Τέτοιες εντάσεις έχουν τη δυνατότητα να γίνουν ακόμη πιο έντονες σε περιοχές όπου υπάρχει έλλειψη νερού, όπως η ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, είπε χαρακτηριστικά.
Η Πρέσβειρα της Γαλλίας στην Κύπρο, κα. Salina Grenet-Catalano, σημείωσε ότι το νερό αποτελεί περισσότερο από ποτέ μια παγκόσμια πρόκληση, καθώς και ένα κοινό αγαθό το οποίο πρέπει να μοιράζεται και ένας ζωτικός πόρος που πρέπει να διαχειρίζεται με βιώσιμο τρόπο. Συνέχισε επισημαίνοντας ότι η πρόσβαση στο νερό έχει αναδειχθεί πλέον ως μείζον γεωπολιτικό ζήτημα, ενώ η περιοχή της Ανατολ. Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο, καθώς τα ποσοστά έλλειψης νερού θα αυξηθούν τα επόμενα χρόνια και θα αυξήσουν τους κινδύνους για ασφάλεια στην περιοχή. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η υδρο-διπλωματία και όλες οι καινοτόμες λύσεις για την ασφάλεια των υδάτων διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο, είπε καταληκτικά.
Στην εναρκτήρια ομιλία της, η κα. Γιάννα Οικονομίδου, εκ μέρους του Υπουργού Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, Δρα Κώστα Καδή, ανέφερε ότι το νερό είναι ζωτικής σημασίας για την ανθεκτικότητα τόσο της κοινωνίας όσο και του περιβάλλοντος, και αποτελεί προϋπόθεση για τη διατροφή και την υγεία του ανθρώπου, τη γεωργία, τη διαχείριση των οικοσυστημάτων, την ενέργεια και τη συνολική πλανητική ασφάλεια. Η επίτευξη βιώσιμης διαχείρισης υδατικών πόρων, η πρόληψη λειψυδρίας και πλημμυρών και η διασφάλιση πρόσβασης για εξοικονόμηση νερού και αποχέτευσης, όταν ο κόσμος επηρεάζεται ολοένα και περισσότερο από τις βασικές παγκόσμιες προκλήσεις – την κλιματική αλλαγή και τον αυξανόμενο πληθυσμό, είναι επιβεβλημένη ανάγκη.
Ο Διευθυντής του Ερευνητικού Κέντρου Ενέργειας, Περιβάλλοντος και Υδάτινων Πόρων (EEWRC) του Ινστιτούτου Κύπρου, Καθ. Fadi Comair, ειδικός σε θέματα υδρο-διπλωματίας, σημείωσε ότι στις μέρες μας η διαθεσιμότητα διασυνοριακών υδάτινων πόρων αποτελεί παράγοντα έντασης και σύγκρουσης. Το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού χρησιμοποιεί νερό σε 214 λεκάνες και μοιράζεται διασυνοριακές λίμνες. Η μονομερής διαχείριση (Δόγμα Harmon) και η απουσία πολιτικών συνεργασίας μεταξύ των εμπλεκομένων χωρών αποθαρρύνουν την επίτευξη ειρήνης. Οι διασυνοριακοί υδάτινοι πόροι βρίσκονται επί του παρόντος στο επίκεντρο των συζητήσεων μεταξύ των κρατών της περιοχής της Ανατολ. Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, και βρίσκεται πλέον στην ατζέντα της περιβαλλοντικής διπλωματίας τους.
Τέλος, η Διευθύντρια του Τμήματος Ανάπτυξης Υδάτων, κα. Παναγιώτα Χατζηγεωργίου, τόνισε ότι η διαθεσιμότητα νερού ήταν πάντα μια μεγάλη πρόκληση για την Κύπρο, καθώς οι υδάτινοι πόροι του νησιού είναι περιορισμένοι και εξαρτώνται κυρίως από τις βροχοπτώσεις. Η Κύπρος συγκαταλέγεται στις χώρες της ΕΕ με τον υψηλότερο Δείκτη Υδατικής Έλλειψης (~73%). Ειδικότερα, οι στατιστικές αναλύσεις αποκαλύπτουν μια σταδιακή πτώση της βροχόπτωσης κατά 15% από τις αρχές της δεκαετίας του ’70, με αποτέλεσμα τη μείωση της απορροής των ποταμών κατά 40%. Σύμφωνα με τα ευρήματα της έκθεσης της IPCC, η Κύπρος είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στις επιπτώσεις της Κλιματικής Αλλαγής και κατατάσσεται ως ένα από τα παγκόσμια «hotspots».
