Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ που εγγυώνται την ασφαλή επανέναρξη των δραστηριοτήτων στους τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας σε ολόκληρη την ΕΕ. Τη στιγμή που η επιδημιολογική κατάσταση βελτιώνεται και επιταχύνονται οι εκστρατείες εμβολιασμού, τα κράτη μέλη ανοίγουν και πάλι, σταδιακά, πολιτιστικούς χώρους και δραστηριότητες. Οι σημερινές κατευθυντήριες γραμμές αποσκοπούν στην παροχή συντονισμένης προσέγγισης, η οποία ευθυγραμμίζεται με τις ειδικές συνθήκες που επικρατούν σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Αναμένεται ότι θα καθοδηγήσουν τον σχεδιασμό και την εφαρμογή μέτρων και πρωτοκόλλων στις χώρες της ΕΕ για την κάλυψη τόσο της ασφαλούς επαναλειτουργίας όσο και της βιώσιμης ανάκαμψης των τομέων του πολιτισμού και της δημιουργίας.
Ο αντιπρόεδρος αρμόδιος για την προώθηση του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής μας, κ. Μαργαρίτης Σχοινάς, δήλωσε τα εξής: «Ο πολιτισμός βοήθησε τους ανθρώπους να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις του εγκλεισμού και της κοινωνικής αποστασιοποίησης. Τώρα είναι η σειρά μας να τον στηρίξουμε στην πορεία του προς την επανεκκίνηση. Χρειαζόμαστε συντονισμένες και εξατομικευμένες προσπάθειες σε ολόκληρη την ΕΕ, ώστε να μπορέσει ο τομέας του πολιτισμού να ξαναρχίσει σταδιακά και με ασφάλεια τις δραστηριότητές του και να είναι καλύτερα προετοιμασμένος απέναντι σε μελλοντικές κρίσεις. Οι τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας αποτελούν ισχυρά ευρωπαϊκά κεφάλαια και είναι σημαντικοί για τη βιώσιμη ανάκαμψη της Ευρώπης, για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας της ευρωπαϊκής κοινωνίας και, γενικότερα, για τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής μας.»
Η επίτροπος Καινοτομίας, Έρευνας, Πολιτισμού, Εκπαίδευσης και Νεολαίας, κ. Μαρίγια Γκαμπριέλ, δήλωσε τα εξής: «Οι τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας έχουν πληρώσει βαρύ τίμημα από την έναρξη της πανδημίας του κορονοϊού. Ταυτόχρονα, η κρίση ανέδειξε τη σημασία τους για την κοινωνία και την οικονομία μας. Καθώς αυξάνεται η εμβολιαστική κάλυψη, αίρονται σταδιακά οι περιορισμοί, μεταξύ άλλων και στον τομέα του πολιτισμού. Στόχος αυτών των κατευθυντήριων γραμμών είναι να διευκολυνθεί, σε επίπεδο ΕΕ, ο συντονισμός των μέτρων που λαμβάνουν τα κράτη μέλη. Ταυτόχρονα, η ασφαλής επαναλειτουργία των πολιτιστικών χώρων θα πρέπει να συμβαδίζει με μια σειρά δράσεων που θα διασφαλίζουν τη βιώσιμη ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα ολόκληρου του τομέα.»
Οι κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ βασίζονται στην εμπειρογνωσία του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) και σε ανταλλαγές πληροφοριών με την επιτροπή υγειονομικής ασφάλειας. Λαμβάνουν υπόψη τις διαφορετικές επιδημιολογικές καταστάσεις στα κράτη μέλη και την εξέλιξή τους. Παρέχουν τους δείκτες και τα κριτήρια (όπως η κυκλοφορία του ιού, η εμβολιαστική κάλυψη, η χρήση προστατευτικών μέτρων, η υποβολή σε διαγνωστικές εξετάσεις και η ιχνηλάτηση επαφών) που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τον σχεδιασμό της επανέναρξης ορισμένων δραστηριοτήτων.
Ειδικότερα, οι κατευθυντήριες γραμμές συνιστούν τα ακόλουθα μέτρα και πρωτόκολλα:
- η άρση όλων των περιορισμών θα πρέπει να είναι στρατηγική και σταδιακή, με περιορισμένο αριθμό συμμετεχόντων στην αρχή, ώστε να αξιολογείται η επιδημιολογική κατάσταση·
- τα πολιτιστικά ιδρύματα θα πρέπει να διαθέτουν ειδικό σχέδιο δράσης, στο οποίο θα περιγράφονται λεπτομερώς τα πρωτόκολλα των ενεργειών όταν εντοπίζονται κρούσματα COVID-19·
- θα πρέπει να διατίθενται στοχευμένες πληροφορίες και/ή ad hoc κατάρτιση σε όλο το προσωπικό των πολιτιστικών ιδρυμάτων, ώστε να ελαχιστοποιούνται οι κίνδυνοι μόλυνσης·
- θα πρέπει να προωθηθεί ο εμβολιασμός των ατόμων που εργάζονται σε πολιτιστικούς χώρους, ώστε να εξασφαλίζεται η προστασία τόσο των ίδιων όσο και του κοινού·
- για την πρόσβαση σε χώρους εκδηλώσεων μπορεί να απαιτείται από τους συμμετέχοντες αποδεικτικό αρνητικού αποτελέσματος σε δοκιμασία COVID-19 και/ή πιστοποιητικό εμβολιασμού και/ή αποδεικτικό διάγνωσης της νόσου COVID-19. Ανάλογα με την κυκλοφορία των παραλλαγών σε τοπικό επίπεδο, η απαίτηση αυτή μπορεί να επεκταθεί στα πλήρως εμβολιασμένα άτομα·
- τα πολιτιστικά ιδρύματα θα πρέπει να εξασφαλίζουν ότι τα στοιχεία επικοινωνίας του κοινού είναι διαθέσιμα σε περίπτωση που χρειάζονται για την ιχνηλάτηση επαφών·
- τα πολιτιστικά ιδρύματα θα πρέπει να εφαρμόζουν στοχευμένα μέτρα προστασίας: τήρηση κοινωνικής αποστασιοποίησης, όποτε είναι δυνατόν· καθαροί και προσβάσιμοι χώροι για το πλύσιμο των χεριών· κατάλληλος εξαερισμός· και συχνός καθαρισμός των επιφανειών. Η χρήση μάσκας προσώπου από τους συμμετέχοντες αποτελεί σημαντικό συμπληρωματικό μέτρο.
Η επαναλειτουργία των πολιτιστικών χώρων θα πρέπει να συνοδεύεται από μια σειρά ενεργειών που να διασφαλίζουν τη βιώσιμη ανάκαμψη ολόκληρου του τομέα. Οι δράσεις σε επίπεδο ΕΕ συμπληρώνουν τις ενέργειες των κρατών μελών και των συγκεκριμένων τομέων.
Τα κράτη μέλη καλούνται να αξιοποιήσουν πλήρως τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας για να επενδύσουν ευρέως σ’ αυτούς τους τομείς και να ενισχύσουν την ικανότητά τους να προσαρμοστούν στις νέες τάσεις και να εξέλθουν από την κρίση.
Η Επιτροπή έχει αυξήσει σημαντικά τη χρηματοδοτική της στήριξη στους τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας, χορηγώντας σχεδόν 2,5 δισ. ευρώ από το πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη» και σχεδόν 2 δισ. ευρώ από το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» αποκλειστικά για πολιτιστικά, δημιουργικά και συμπεριληπτικά έργα από το 2021 έως το 2027.
Το φθινόπωρο του 2021 η Επιτροπή θα δημοσιεύσει διαδικτυακό οδηγό σχετικά με την ενωσιακή χρηματοδότηση για τον πολιτισμό, ο οποίος θα καλύπτει όλα τα υφιστάμενα κονδύλια της ΕΕ που βρίσκονται στη διάθεση των κρατών μελών και του συγκεκριμένου τομέα.
Οι εκτενείς περιορισμοί που τέθηκαν σε ισχύ από την έξαρση της πανδημίας COVID-19 προκειμένου να προστατευθεί η υγεία των πολιτών δημιούργησαν σοβαρές οικονομικές δυσκολίες σε μεγάλο μέρος των τομέων του πολιτισμού και της δημιουργίας, ιδίως σε δραστηριότητες που βασίζονται στους χώρους των εκδηλώσεων και στις επισκέψεις, όπως επιβεβαιώνεται από την ετήσια έκθεση του 2021 για την ενιαία αγορά. Για παράδειγμα, οι φορείς εκμετάλλευσης κινηματογραφικών αιθουσών στην ΕΕ αναφέρουν μείωση κατά 70 % στις πωλήσεις εισιτηρίων το 2020, οι χώροι μουσικών εκδηλώσεων αναφέρουν μείωση προσέλευσης κατά 76 % (64 % στα έσοδα) και τα μουσεία παρουσίασαν μείωση των εσόδων έως και κατά 75-80 % (σε δημοφιλείς τουριστικές περιοχές). Η κρίση αναμένεται να έχει μακροχρόνιο αντίκτυπο σε ολόκληρη την αξιακή αλυσίδα, επηρεάζοντας επίσης την είσπραξη των δικαιωμάτων για τους δημιουργούς και τους ερμηνευτές.
Από την έναρξη της πανδημίας, η Επιτροπή έχει λάβει αρκετά μέτρα για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας στους τομείς της δημιουργίας και του πολιτισμού, συμπληρώνοντας και στηρίζοντας τις ενέργειες των κρατών μελών. Τα μέτρα κυμαίνονται από την πρόσθετη ευελιξία στην εφαρμογή των υφιστάμενων προγραμμάτων και τη θέσπιση του προσωρινού πλαισίου για τη λήψη μέτρων κρατικής ενίσχυσης έως την πρόσθετη χρηματοδότηση στο πλαίσιο των προγραμμάτων «Δημιουργική Ευρώπη» και Erasmus+ το 2020. Τον Μάιο του 2020 η Επιτροπή εγκαινίασε επίσης, σε συνεργασία με τον τομέα, ειδική πλατφόρμα, την Creatives Unite, για να βοηθήσει τους καλλιτέχνες, τους ερμηνευτές και άλλους εργαζομένους στους τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας να ανταλλάσσουν πληροφορίες και πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση της κρίσης του κορονοϊού, καθώς και ιδέες για μια βιώσιμη επανεκκίνηση.
