Είναι παντού: σε κήπους, πεζοδρόμια, δάση, κουζίνες, ακόμη και στα πιο δυσπρόσιτα σημεία. Μπορεί να τα προσπερνάμε αδιάφορα ή να τα κυνηγάμε όταν «εισβάλλουν» στο σπίτι μας. Τα μυρμήγκια είναι από τα πιο εντυπωσιακά και οργανωμένα όντα του ζωικού βασιλείου.
Με πληθυσμούς που ξεπερνούν κατά πολύ το ανθρώπινο είδος, με κοινωνίες αυστηρά δομημένες και μια οικολογική σημασία που δύσκολα υπολογίζεται, τα μυρμήγκια αποτελούν πραγματικά θαύματα της φύσης.
Ποιο είναι το μυρμήγκι
Τα μυρμήγκια ανήκουν στην τάξη των Υμενοπτέρων, όπως οι μέλισσες και οι σφήκες. Υπολογίζεται ότι υπάρχουν πάνω από 14.000 καταγεγραμμένα είδη παγκοσμίως – και ενδεχομένως άλλα 10.000 που δεν έχουν ακόμη ανακαλυφθεί. Μπορούν να βρεθούν σε κάθε ήπειρο εκτός από την Ανταρκτική, και προσαρμόζονται εύκολα σε μια τεράστια ποικιλία οικοσυστημάτων.
Αν και το μέγεθός τους ποικίλει (από 1 mm έως 5 cm), σχεδόν όλα τα μυρμήγκια έχουν παρόμοια δομή: κεφάλι με δυνατές κεραίες, θώρακα και κοιλιά. Έχουν έξι πόδια, δυνατό στόμα (μανταλοειδείς γνάθους) και σε ορισμένα είδη, κεντρί ή αδένα που ψεκάζει με οξύ (π.χ. μυρμηκικό οξύ).
Η προέλευση των μυρμηγκιών
Τα μυρμήγκια εμφανίστηκαν πριν από περίπου 140 εκατομμύρια χρόνια, κατά την Κρητιδική περίοδο, σχεδόν ταυτόχρονα με την εξάπλωση των αγγειόσπερμων φυτών (ανθοφόρων). Πιστεύεται ότι εξελίχθηκαν από κοινούς προγόνους με τις σφήκες, σταδιακά αναπτύσσοντας κοινωνικές συμπεριφορές και αυστηρή ιεραρχία.
Η υπερκοινωνία των μυρμηγκιών: Ρόλοι, ιεραρχία και συνεργασία
Οι κοινωνίες των μυρμηγκιών είναι από τις πιο πολύπλοκες στον φυσικό κόσμο. Λειτουργούν με εκπληκτική οργάνωση και συνεργασία, χωρίς κεντρική εξουσία. Κάθε άτομο γνωρίζει τον ρόλο του και λειτουργεί προς όφελος της αποικίας.
Οι ρόλοι στην αποικία:
Βασίλισσα: Είναι το μόνο θηλυκό που γεννά. Ζει πολύ περισσότερο από τα άλλα μέλη -έως και 30 χρόνια σε κάποια είδη. Μόλις γεννηθεί, ζευγαρώνει με αρσενικά και ιδρύει νέα αποικία.
Εργάτριες: Αποστειρωμένα θηλυκά που εκτελούν όλες τις υπόλοιπες εργασίες: φροντίδα αυγών, καθαριότητα, τροφή, άμυνα. Είναι τα μυρμήγκια που βλέπουμε συνήθως στην επιφάνεια.
Αρσενικά (κηφήνες): Έχουν μοναδικό σκοπό να ζευγαρώσουν με τη βασίλισσα. Ζουν μόνο λίγες εβδομάδες.
Τα μυρμήγκια επικοινωνούν κυρίως μέσω χημικών σημάτων – τα λεγόμενα φερομόνες. Αφήνουν ίχνη για εύρεση τροφής, ειδοποιούν για κινδύνους ή σήματα αναπαραγωγής. Ολόκληρες αποικίες λειτουργούν σαν ένας υπερ-οργανισμός, χάρη σε αυτό το “γλωσσικό” σύστημα.
Αρχιτέκτονες χωρίς αντίπαλο
Οι φωλιές των μυρμηγκιών είναι μηχανικά αριστουργήματα. Μπορεί να περιλαμβάνουν χιλιάδες “δωμάτια”, στοές, θαλάμους αναπαραγωγής, αποθήκες τροφίμων, ακόμα και “εκτροφεία” με αφίδες (όπως εμείς εκτρέφουμε αγελάδες). Ορισμένα είδη χτίζουν φωλιές που εκτείνονται κάτω από τη γη σε βάθος 4–5 μέτρων, ενώ άλλα κατασκευάζουν φωλιές από φύλλα κολλημένα με μετάξι.
Η κοινωνική συνεργασία τους αγγίζει την τελειότητα: σε μόλις λίγες ώρες, εκατοντάδες άτομα μπορούν να απομακρύνουν εμπόδια, να μεταφέρουν αυγά και να επαναδομήσουν τον θόλο της φωλιάς.
Οικολογικός ρόλος: Ανακυκλωτές της φύσης
Τα μυρμήγκια παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διατήρηση της ισορροπίας των οικοσυστημάτων. Μεταξύ άλλων πολλά φυτά βασίζονται στα μυρμήγκια για τη διασπορά των σπόρων τους (μια διαδικασία που ονομάζεται μυρμηγκοκορία), ανακυκλώνουν την οργανική ύλη αφού καταναλώνουν νεκρά έντομα, φύλλα και καρπούς ενώ τα τούνελ τους επιτρέπουν καλύτερη διείσδυση του αέρα και του νερού στο έδαφος.
Κι μια ακόμη σημαντική συνεισφορά, είναι βασικό στοιχείο στη διατροφή πολλών πτηνών, ερπετών και θηλαστικών.
Ψάχνοντας στο Google, διαπιστώνουμε ότι μαύρη χήρα δεν είναι μόνο η αράχνη, αλλά και γυναίκες που τις χαρακτηρίζει η κυριαρχία.
Μυρμήγκια με εξειδίκευση
Ο κόσμος των μυρμηγκιών περιλαμβάνει και μερικά εξαιρετικά εντυπωσιακά παραδείγματα:
Τα μυρμήγκια-στρατιώτες: Μετακινούνται μαζικά σε φάλαγγες, καταναλώνοντας ό,τι βρουν. Δεν χτίζουν φωλιές, αλλά κινούνται διαρκώς.
Τα μυρμήγκια-φύλλα: Κόβουν κομμάτια φύλλων και τα χρησιμοποιούν για να καλλιεργήσουν… μύκητες, που είναι η κύρια τροφή τους.
Τα “δουλοκάτοχα” μυρμήγκια: Ορισμένα είδη επιτίθενται σε φωλιές άλλων ειδών, κλέβουν τις προνύμφες και τις ανατρέφουν ως “δούλους” που εργάζονται για την αποικία τους.
Η νοημοσύνη του σμήνους
Τα μυρμήγκια είναι ένα από τα καλύτερα παραδείγματα “συλλογικής νοημοσύνης”. Καθένα από μόνο του έχει περιορισμένες δυνατότητες, αλλά μαζί μπορούν να επιλύσουν προβλήματα, να δημιουργήσουν δυναμικά μονοπάτια, να προσαρμόσουν τη στρατηγική αναζήτησης τροφής, ακόμα και να «ψηφίσουν» νέα φωλιά με συλλογική απόφαση.
Και στο σπίτι μας;
Η παρουσία μυρμηγκιών στο σπίτι, αν και ενοχλητική, είναι συνήθως ακίνδυνη. Αναζητούν τροφή ή υγρασία και δεν επιτίθενται σκόπιμα. Η καλύτερη αντιμετώπιση είναι η πρόληψη: καθαριότητα, σφράγισμα ρωγμών και απομάκρυνση υπολειμμάτων τροφών. πηγή: topetmou
