Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσιάζει ανακοίνωση σχετικά με τα πρώτα διδάγματα που αντλήθηκαν από την πανδημία COVID-19 κατά τους τελευταίους 18 μήνες και θέλει να τα αξιοποιήσει για τη βελτίωση της δράσης σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο. Αυτό θα συμβάλει στην καλύτερη πρόβλεψη των κινδύνων για τη δημόσια υγεία και θα ενισχύσει τον σχεδιασμό έκτακτης ανάγκης με σκοπό ταχύτερες και αποτελεσματικότερες κοινές αντιδράσεις σε όλα τα επίπεδα.
Δέκα διδάγματα για το τι πρέπει να βελτιωθεί και τι μπορεί να γίνει καλύτερα στο μέλλον. Τα δέκα διδάγματα δεν είναι εξαντλητικά, αλλά μας δίνουν μια εικόνα γι’ αυτά που πρέπει να κάνουμε προς όφελος όλων των Ευρωπαίων:
- Η ταχύτερη ανίχνευση και καλύτερη ανταπόκριση απαιτούν στιβαρή παγκόσμια επιτήρηση της υγείας και βελτιωμένο ευρωπαϊκό σύστημα συλλογής πληροφοριών για την πανδημία. Η ΕΕ θα πρέπει να ηγηθεί των προσπαθειών για τον σχεδιασμό ενός νέου στιβαρού συστήματος παγκόσμιας επιτήρησης που θα βασίζεται σε συγκρίσιμα δεδομένα. Το 2021 θα δημιουργηθεί ένα νέο και βελτιωμένο ευρωπαϊκό σύστημα συλλογής πληροφοριών για την πανδημία.
- Οι σαφείς και συντονισμένες επιστημονικές συμβουλές θα διευκολύνουν τη λήψη αποφάσεων πολιτικής και την επικοινωνία με το κοινό. Η ΕΕ θα πρέπει να διορίσει Ευρωπαίο/-α Επικεφαλής Επιδημιολόγο και αντίστοιχη δομή διακυβέρνησης έως το τέλος του έτους.
- Η ενίσχυση της ετοιμότητας απαιτεί συνεχείς επενδύσεις, έλεγχο και επανεξετάσεις. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να καταρτίζει κάθε χρόνο έκθεση σχετικά με την κατάσταση ετοιμότητας.
- Θα πρέπει να είμαστε σε θέση να ενεργοποιήσουμε ταχύτερα και ευκολότερα τον μηχανισμό έκτακτης ανάγκης. Η ΕΕ θα πρέπει να θεσπίσει πλαίσιο για την ενεργοποίηση μιας πανδημικής κατάστασης έκτακτης ανάγκης στην ΕΕ και μια εργαλειοθήκη για καταστάσεις κρίσης.
- Τα συντονισμένα μέτρα θα πρέπει να καταστούν αντανακλαστικό για την Ευρώπη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση Υγείας θα πρέπει να εγκριθεί γρήγορα, πριν από το τέλος του έτους και να ενισχυθούν ο συντονισμός και οι μέθοδοι εργασίας μεταξύ των θεσμικών οργάνων.
- Απαιτούνται συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα και ισχυρότερες αλυσίδες εφοδιασμού για να εξασφαλιστεί η ροή εξοπλισμού και φαρμάκων κρίσιμης σημασίας. Έως τις αρχές του 2022 θα πρέπει να τεθεί σε λειτουργία μια Αρχή Ετοιμότητας και Αντίδρασης σε Έκτακτες Υγειονομικές Καταστάσεις (HERA) και να δρομολογηθεί, όσο γίνεται πιο γρήγορα, ένα σημαντικό έργο για την υγεία κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος που θα αποτελέσει την κινητήρια δύναμη για καινοτόμες λύσεις στη φαρμακοβιομηχανία. Ο μηχανισμός «EU FAB» θα εξασφαλίσει ότι η ΕΕ διαθέτει αδιάλειπτα επαρκή ικανότητα παραγωγής 500-700 εκατομμυρίων δόσεων εμβολίου ετησίως, ενώ οι μισές από τις δόσεις αυτές θα είναι έτοιμες κατά τους πρώτους 6 μήνες μιας πανδημίας.
- Η πανευρωπαϊκή προσέγγιση είναι απαραίτητη για να καταστεί η κλινική έρευνα ταχύτερη, ευρύτερη και αποτελεσματικότερη. Θα πρέπει να δημιουργηθεί μια μεγάλης κλίμακας πλατφόρμα της ΕΕ για πολυκεντρικές κλινικές δοκιμές.
- Η ικανότητα αντιμετώπισης μιας πανδημίας εξαρτάται από τις συνεχείς και αυξημένες επενδύσεις στα συστήματα υγείας. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να λάβουν στήριξη για να ενισχύσουν τη συνολική ανθεκτικότητα των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης στο πλαίσιο των επενδύσεων τους για την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα.
- Η πρόληψη, η ετοιμότητα και η αντίδραση σε πανδημία είναι παγκόσμια προτεραιότητα για την Ευρώπη. Η ΕΕ θα πρέπει να συνεχίσει να ηγείται της παγκόσμιας αντίδρασης, ιδίως μέσω του COVAX, και να ενισχύσει την παγκόσμια αρχιτεκτονική για την ασφάλεια της υγείας, αναλαμβάνοντας ηγετικό ρόλο στην ενίσχυση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Θα πρέπει επίσης να αναπτυχθούν συμπράξεις ετοιμότητας για πανδημία με βασικούς εταίρους.
- Θα πρέπει να αναπτυχθεί μια πιο συντονισμένη και εξελιγμένη προσέγγιση για την αντιμετώπιση της εσφαλμένης πληροφόρησης και της παραπληροφόρησης.
Επόμενα βήματα
Η συγκεκριμένη έκθεση για τα πρώτα διδάγματα από την πανδημία COVID-19 θα χρησιμεύσει ως βάση συζήτησης για τους ηγέτες στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου. Θα υποβληθεί στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και η Επιτροπή θα δώσει συνέχεια με συγκεκριμένα αποτελέσματα κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2021.
Μέλη της Επιτροπής προέβησαν στις ακόλουθες δηλώσεις:
Η κ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δήλωσε: «Η συνολική αντίδραση της ΕΕ στην πανδημία υπήρξε πρωτόγνωρη ως προς την έκτασή της και η κρίση αντιμετωπίστηκε σε χρόνο ρεκόρ, γεγονός που απέδειξε τη σημασία της συνεργασίας στην Ευρώπη. Μαζί πετύχαμε ό,τι δεν θα μπορούσε να κάνει κανένα κράτος μέλος της ΕΕ μεμονωμένα. Αλλά μάθαμε, επίσης, τι λειτούργησε καλά και τι θα μπορούσαμε να κάνουμε καλύτερα σε μελλοντικές πανδημίες. Πρέπει τώρα να μετατρέψουμε τα διδάγματα αυτά σε αλλαγές.»
Ο αντιπρόεδρος αρμόδιος για την προώθηση του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής μας, κ. Μαργαρίτης Σχοινάς, δήλωσε σχετικά: «Παρά το γεγονός ότι η πολιτική για την υγεία σε ευρωπαϊκό επίπεδο βρίσκεται ακόμη σε νηπιακό στάδιο, η αντίδραση της ΕΕ στην πανδημία είχε μεγάλη εμβέλεια και περιλάμβανε ευρύ φάσμα πρωτοφανών πρωτοβουλιών που σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν σε χρόνο ρεκόρ. Ενεργήσαμε με ταχύτητα, φιλοδοξία και συνοχή. Αυτό επιτεύχθηκε χάρη επίσης στην άνευ προηγουμένου αλληλεγγύη μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, η οποία εξασφάλισε μια ενιαία απάντηση της ΕΕ. Πρόκειται για ένα μεγάλο δίδαγμα που πρέπει να συνεχίσουμε να αξιοποιούμε. Ωστόσο, δεν υπάρχει χρόνος ούτε περιθώριο εφησυχασμού. Σήμερα, εντοπίζουμε συγκεκριμένους τομείς στους οποίους γνωρίζουμε ότι μπορούμε να πετύχουμε περισσότερα και θα πρέπει να τα πετύχουμε για μια αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της υγείας στο μέλλον. Η κρίση αυτή μπορεί να αποτελέσει καταλύτη για την προώθηση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης στους τομείς όπου είναι περισσότερο αναγκαία.»
Η επίτροπος Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων, κ. Στέλλα Κυριακίδου, δήλωσε τα εξής: «Μια άνευ προηγουμένου κρίση στον τομέα της δημόσιας υγείας πρέπει να μετατραπεί σε ευκαιρία για να γίνουμε πιο δυνατοί. Το βασικό δίδαγμα που αντλήθηκε από την κρίση COVID-19 είναι η ανάγκη μετατροπής των ad hoc λύσεων που χρησιμοποιήθηκαν για την αντιμετώπιση της κρίσης σε μόνιμες δομές που θα μας επιτρέψουν να προετοιμαστούμε καλύτερα στο μέλλον. Πρέπει να δημιουργήσουμε μια ισχυρή Ευρωπαϊκή Ένωση Υγείας το συντομότερο δυνατόν. Δεν μπορεί να χάνεται χρόνος όταν αντιμετωπίζουμε μια απειλή για τη δημόσια υγεία ή άλλη μια πανδημία. Πρέπει να διαθέτουμε, από πλευράς δομών, την ικανότητα λήψης έκτακτων μέτρων. Η αλληλεγγύη, η υπευθυνότητα, η κοινή προσπάθεια σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τις απειλές που μας αφορούν όλους εξίσου είναι αυτό που θα μας βοηθήσει να ξεπεράσουμε αυτήν την κρίση και επόμενες.»
Από τη στιγμή που ξεκίνησε η κρίση, η ΕΕ ανέπτυξε μεγάλο φάσμα αποκρίσεων στον τομέα της πολιτικής για την υγεία, με πρώτο παράδειγμα την κοινή προσέγγιση που υιοθέτησε για τα εμβόλια μέσω της στρατηγικής της ΕΕ για τα εμβόλια και πρωτοβουλιών που εκτείνονται σε πολλούς άλλους τομείς πολιτικής. Χάρη στην πρωτοβουλία για τις «πράσινες λωρίδες» συνεχίστηκε η ροή τροφίμων και φαρμάκων στην ενιαία αγορά. Χάρη, επίσης, σε μια κοινή προσέγγιση για την αξιολόγηση των ποσοστών λοιμώξεων σε διαφορετικές περιφέρειες τα μέτρα για τις διαγνωστικές εξετάσεις και την καραντίνα παρουσίαζαν μεγαλύτερη συνοχή. Πρόσφατα επιτεύχθηκε συμφωνία για τα ενωσιακά ψηφιακά πιστοποιητικά COVID τα οποία γίνονται πράξη σε χρόνο ρεκόρ, ώστε να ανοίξει ο δρόμος για ασφαλή επάνοδο του τουρισμού και των ταξιδιών αυτό το καλοκαίρι και πέρα απ’ αυτό. Ταυτόχρονα, η ΕΕ προχώρησε σε αποφασιστικά μέτρα για την αντιμετώπιση των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας. Τα μέτρα αυτά βασίστηκαν σε μεγάλο βαθμό στην εμπειρία και στις ρυθμίσεις που είχαν γίνει για την αντιμετώπιση προηγούμενων προκλήσεων και κρίσεων στον οικονομικό και χρηματοπιστωτικό τομέα.
Ωστόσο, οι επιτυχίες αυτές δεν μπορούν να κρύψουν τις δυσκολίες που συναντήσαμε, ιδίως σε ό,τι αφορά την αύξηση της παρασκευαστικής και παραγωγικής ικανότητας, εν μέρει λόγω της έλλειψης μιας συνεχώς ολοκληρωμένης προσέγγισης ως προς την έρευνα, την ανάπτυξη και την παραγωγή —γεγονός που επιβράδυνε την αρχική διαθεσιμότητα των εμβολίων. Κι ενώ το πρόβλημα αυτό έχει επιλυθεί, χρειάζονται μακροπρόθεσμες λύσεις για τον έλεγχο μελλοντικών συμβάντων ή κρίσεων που έχουν καταστροφικές συνέπειες για την υγεία.
