Του Κυριάκου Παρπούνα – Parpounas Sustainability Consultants
Στα πλαίσια ενός νέου προγράμματος Life (Foodprint – http://www.foodprintcy.eu/), μελετούμε με άλλους εταίρους το θέμα των αποβλήτων τροφίμων προσπαθώντας να το περιορίσουμε και να το διαχειριστούμε καλύτερα. Η έρευνα μας για να οριοθετήσουμε το μέγεθος του προβλήματος, έχει φέρει στην επιφάνεια σημαντικά στοιχεία που είναι γεγονός πως δεν είναι τόσο γνωστά στην κοινωνία. Αξίζει τον κόπο να μοιραστούμε κάποιες βασικές πληροφορίες γιατί πραγματικά το ρεύμα αποβλήτων το παραμελήσαμε για πολλά χρόνια. Τα απόβλητα τροφίμων αποτελούνται από οργανικά υλικά που εάν καταλήξουν στη φύση (π.χ., στην ταφή), αποσυντίθενται φυσικά όπως τα φύλλα των δέντρων, τα χόρτα κτλ. Λόγω αυτών των χαρακτηριστικών τους, θεωρήθηκαν και θεωρούνται δικαίως πιο αθώα από άλλα απόβλητα με πιο πολύπλοκες χημικές συνθέσεις (μπαταρίες, συσκευασίες, ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές κ.α.).
Εκείνο που έχει υποβαθμιστεί όμως είναι το γεγονός πως η αποσύνθεση αυτών των υλικών στη φύση δημιουργεί πολύ ψηλές εκπομπές θερμοκηπιακών αερίων, γεγονός που επιδεινώνει την κλιματική αλλαγή. Είναι χαρακτηριστικό για παράδειγμα πως από κάθε τόνο αποβλήτων τροφίμων παράγονται περισσότερες από τις διπλάσιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από ένα τόνο συσκευασιών. Την ίδια ώρα, τα απόβλητα τροφίμων είναι κατά βάρος το 50% περίπου των αστικών αποβλήτων που παράγονται στα νοικοκυριά. Το πρόβλημα λοιπόν είναι μεγάλο σε διαστάσεις και φαίνεται από τα στοιχεία πως έχει υποβαθμιστεί.
Παράλληλα, η σπατάλη τροφίμων δημιουργεί εκτός από τις περιβαλλοντικές προκλήσεις και ένα σημαντικό ηθικό θέμα. Το 1/3 των τροφίμων που παράγονται κάθε χρόνο καταλήγουν στα απόβλητα, ενώ 1 στους 9 ανθρώπους υποσιτίζονται. Ακόμα και στην Ευρώπη που έχει κατά τα άλλα μια ψηλή οικονομική ανάπτυξη, παράγονται περίπου 90 εκ. τόνοι αποβλήτων τροφίμων το χρόνο, ενώ 43 εκ. Ευρωπαίοι δεν μπορούν να αγοράσουν φαγητό κάθε δεύτερη μέρα. Παγκόσμια σπαταλούνται 1,9 δις τόνοι τροφίμων, οι οποίοι παράγουν 2,5 δις τόνους θερμοκηπιακών αερίων, ή το 8% των συνολικών παγκόσμια. Είναι πολύ χαρακτηριστικό το γεγονός, πως εάν συνυπολογίσουμε τις συνολικές εκπομπές θερμοκηπιακών αερίων από την σπατάλη τροφίμων και την συγκρίνουμε με τις χώρες με τις ψηλότερες εκπομπές, θα ήταν οι τρίτες ψηλότερες εκπομπές μετά τις ΗΠΑ και την Κίνα.
Αντιμετωπίζοντας λοιπόν το πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων με βάση την ιεραρχία της Ε.Ε., θα επιλύαμε εκτός από ένα μεγάλο περιβαλλοντικό πρόβλημα και ένα αντίστοιχο ηθικό πρόβλημα, αφού προτεραιότητα πρέπει να δίνεται στη μείωση, μετά στην κατανάλωση από ανθρώπους, μετά στην κατανάλωση από ζώα και τέλος στην αερόβια ή αναερόβια χώνευση τους, αποφεύγοντας όσο γίνεται την ταφή τους. Την ίδια ώρα, η σπατάλη τροφίμων δημιουργεί ετήσια 1 τρις δολάρια σε άμεσο Οικονομικό κόστος, 900 δις δολ. Κοινωνικό κόστος και 700 δις δολ. Περιβαλλοντικό κόστος.
Απόβλητα τροφίμων παράγονται σε όλη την εφοδιαστική αλυσίδα. Στην Ε.Ε, υπολογίζεται πως τα νοικοκυριά παράγουν το 53% των αποβλήτων τροφίμων, η μεταποίηση τροφίμων το 19%, η επαγγελματική ετοιμασία φαγητών το 12%, η πρωτογενής παραγωγή το 11% και η διανομή και πώληση το 5%. Σημαντικό πρόβλημα όμως αποτελεί η υποτίμηση του προβλήματος από τα νοικοκυριά. Τα νοικοκυριά σπαταλούν περισσότερα τρόφιμα από όσα υπολογίζουν.
Σε πρόσφατη έρευνα (2018) φαίνεται ότι με εξαίρεση τις σκανδιναβικές χώρες, στις περισσότερες οικονομικά ανεπτυγμένες χώρες, τα νοικοκυριά θεωρούν πως παράγουν πολύ λιγότερα απόβλητα τροφίμων από την πραγματικότητα. Σε αντίστοιχη έρευνα που έγινε το Νοέμβριο στην Κύπρο, περίπου το 50% των νοικοκυριών που ρωτήθηκαν, υπολογίζουν πως τα απόβλητων τροφίμων που παράγουν είναι λιγότερα από την πραγματικότητα. Σημαντικά επίσης ευρήματα της έρευνας στην Κύπρο είναι το ότι:
– το 73% των νοικοκυριών αγοράζει περισσότερες από τις απαραίτητες ποσότητες τροφίμων
– Το 85% των νοικοκυριών δηλώνει ότι όταν ετοιμάζει ή παραγγέλνει φαγητό υπάρχουν περισσεύματα
– Το μέσο νοικοκυριό πετάει στα σκουπίδια 23% των εβδομαδιαίων του αγορών σε τρόφιμα, λαχανικά και φρούτα
– Όταν πετάνε φαγητό και τρόφιμα στα σκουπίδια οι πλείστοι νιώθουν τύψεις (56%), ότι σπατάλησαν τα χρήματα τους (46%). Το αίσθημα ότι η πράξη αυτή κάνει ζημιά στο περιβάλλον είναι λιγότερο διάχυτο (30%).
