Η ληστεία στο Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι πριν από λίγες ημέρες, μοιάζει βγαλμένη από κινηματογραφικό σενάριο.
Το πρωί της 19ης Οκτωβρίου 2025, τέσσερις δράστες κατάφεραν να εισβάλουν στη Galerie d’Apollon και μέσα σε λιγότερο από επτά λεπτά απέσπασαν οκτώ ανεκτίμητα κοσμήματα Ναπολεόντειας εποχής.
Χρησιμοποιώντας ανυψωτικό όχημα και σπάζοντας παράθυρο του κτιρίου, οι ληστές λειτούργησαν με χειρουργική ακρίβεια, ενώ οι γαλλικές αρχές μιλούν για ένα «καλά σχεδιασμένο χτύπημα» που εγείρει ερωτήματα για τα πρωτόκολλα ασφάλειας των μουσείων σε όλο τον κόσμο.
Η κλοπή επανέφερε στη μνήμη μια ολόκληρη ιστορία ληστειών έργων τέχνης και συμπτωματικά, συνέπεσε με την πρεμιέρα της νέας ταινίας της Kelly Reichardt με τίτλο «The Mastermind», που καταπιάνεται ακριβώς με αυτό το φαινόμενο.
The Mastermind: Τι πραγματεύεται η ταινία
Η ταινία The Mastermind, με πρωταγωνιστή τον Josh O’Connor, αφηγείται την ιστορία μιας ληστείας έργων τέχνης που καταρρέει πριν καν ολοκληρωθεί.
Η Reichardt εμπνεύστηκε το σενάριο από μια πραγματική υπόθεση του 1972, όταν δύο άνδρες εισέβαλαν στο Worcester Art Museum στη Μασαχουσέτη, κρατώντας ομήρους μαθητές και πυροβολώντας έναν φρουρό, προτού διαφύγουν με τέσσερις πίνακες ανεκτίμητης αξίας – μεταξύ αυτών έργα των Gauguin και Picasso. Η λεία τους υπολογιζόταν σε 2 εκατ. δολάρια, και η υπόθεση χαρακτηρίστηκε τότε από τους New York Times ως «μία από τις μεγαλύτερες ληστείες έργων τέχνης των νεότερων χρόνων».
Η υπόθεση έκλεισε σύντομα: οι δύο συνεργοί συνελήφθησαν αφού καυχήθηκαν σε ένα μπαρ για το κατόρθωμά τους, και τα έργα βρέθηκαν σε μια φάρμα στο Ρόουντ Άιλαντ. Όπως εξηγεί η Reichardt, το ενδιαφέρον της δεν ήταν η δράση, αλλά το πώς η αποτυχία, η φιλοδοξία και η κοινωνική αποξένωση οδηγούν σε εγκλήματα αυτού του τύπου.
Η σκηνοθέτιδα και σεναριογράφος Kelly Reichardt δηλώνει πως εμπνεύστηκε την ταινία από εκείνη τη ληστεία, αλλά και τις δεκάδες άλλες που ακολούθησαν τη δεκαετία του ’70.
Διάβασε για την 50ή επέτειο της ληστείας του Worcester όσο εργαζόταν στην προηγούμενη ταινία της, «Showing Up». Η είδηση την έκανε να ξαναθυμηθεί τη «δεκαετία των ληστειών», όπως τη χαρακτήρισε: τη δεκαετία του ’70, όταν παρόμοια περιστατικά συνέβαιναν σε όλο τον κόσμο: από το Μουσείο Καλών Τεχνών του Μόντρεαλ, όπου κλάπηκαν έργα αξίας 2 εκατ. δολαρίων, μέχρι τη Γαλλία, όπου το 1976 αφαιρέθηκαν 119 πίνακες του Πικάσο από το Palais des Papes και την διάσμη κλοπή 19 έργων από το Russborough House στην Ιρλανδία.
Όπως σχολιάζει η Reichardt στο BBC, «αν εστιάσεις στις λεπτομέρειες μιας ληστείας και όχι στη λάμψη της, τότε η γοητεία εξαφανίζεται από μόνη της».
Η ιστορία της τέχνης ως ιστορία εγκλημάτων
Το BBC υπενθυμίζει ότι πολύ πριν από τη δεκαετία του ’70, η τέχνη είχε υπάρξει στόχος αμέτρητων λεηλασιών: από την κλοπή του πίνακα «Η Τελευταία Κρίση» του Hans Memling από πειρατές το 1473, έως την αρπαγή της Μόνα Λίζα από το Λούβρο το 1911 από έναν πρώην υπάλληλο του μουσείου.
Ωστόσο, το Worcester θεωρείται σημείο καμπής. Ο ιστορικός τέχνης Tom Flynn εξηγεί πως η αύξηση των κλοπών στη δεκαετία του ’70 συνδέθηκε με την «έκρηξη της αγοράς τέχνης» και την αντίληψη ότι ένας πίνακας δεν είναι απλώς έργο πολιτιστικής αξίας, αλλά επένδυση.
Παράλληλα, τα μουσεία αντιμετώπιζαν ελλείψεις προσωπικού και πόρων, ενώ οι φύλακες ήταν ελάχιστα εκπαιδευμένοι και άοπλοι. Οι ληστές το γνώριζαν και εκμεταλλεύτηκαν τις αδυναμίες.
Μια ταινία για το τέλος του μύθου του «γοητευτικού ληστή»
Στη δεκαετία του ’60 και του ’70, ο κινηματογράφος γοήτευε το κοινό με ήρωες-ληστές: από τον Μάικλ Κέιν στο «Gambit» ως τον Πιρς Μπρόσναν «στο The Thomas Crown Affair» που παρουσίαζαν τους ληστές ως ελκυστικούς και ρομαντικούς ήρωες. Όμως η ταινία The Mastermind επιχειρεί να καταρρίψει ακριβώς αυτή την εικόνα.
«Αυτοί οι τύποι στην πραγματικότητα δεν είναι ήρωες», λέει η Reichardt. «Είναι αντιπαθητικοί, μισογύνηδες, άνδρες με προνόμια που μπορούν να αποδράσουν και να κάνουν ό,τι θέλουν. Το να είσαι “παράνομος” είναι προνόμιο. Κι όμως, στο τέλος, οι θεατές τους υποστηρίζουν — είναι απλώς ένα αφηγηματικό τέχνασμα».
Από το Worcester στο Λούβρο: H ίδια ιστορία, 50 χρόνια μετά
Η πρόσφατη ληστεία στο Λούβρο δείχνει ότι, μισό αιώνα αργότερα, η ιστορία επαναλαμβάνεται.
Τότε, το Worcester αποκάλυψε την αφέλεια ενός συστήματος που υποτίμησε την αξία της τέχνης. Σήμερα, το Παρίσι δείχνει ότι ακόμα και τα καλύτερα φυλασσόμενα μουσεία του κόσμου δεν είναι άτρωτα.
Η ταινία The Mastermind υπενθυμίζει ότι πίσω από κάθε λαμπερή πράξη εγκλήματος υπάρχει μια κοινωνία που έχει μάθει να μετρά την τέχνη με όρους χρηματικής αξίας αντί πολιτιστικής σημασίας. Και η ληστεία στο Λούβρο έρχεται να το αποδείξει, με τον πιο σκληρό τρόπο. Πηγή: iefimerida, Φωτο: Ο Josh O’Connor στην ταινία της Kelly Reichardt, «The Mastermind» / πηγή: MUBI
