Τρομάζουν οι αριθμοί για τις συνήθειες των μαθητών στην Κύπρο. Ο τζόγος, μια δραστηριότητα που άλλοτε συνδεόταν αποκλειστικά με τον κόσμο των ενηλίκων, φαίνεται πως διεισδύει ολοένα και περισσότερο στην καθημερινότητα των εφήβων.
Τα τελευταία χρόνια, οι συμπεριφορές στοιχηματισμού έχουν αποκτήσει νέες μορφές μέσα από την τεχνολογία και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καθιστώντας τα τυχερά παιχνίδια πιο προσιτά από ποτέ.
Η πανευρωπαϊκή έρευνα ESPAD 2024 έρχεται να φωτίσει αυτήν τη σκοτεινή πλευρά της νεολαίας, αποκαλύπτοντας ότι ένα σημαντικό ποσοστό μαθητών στην Κύπρο έχουν ήδη έρθει σε επαφή με τον στοιχηματισμό και, μάλιστα, σε ορισμένες περιπτώσεις, με τη σιωπηρή αποδοχή των γονιών τους.
Το φαινόμενο αποκτά ιδιαίτερη σημασία αν αναλογιστεί κανείς ότι συμβαδίζει με άλλες ανησυχητικές τάσεις, όπως η αύξηση της χρήσης ηλεκτρονικού τσιγάρου και η παραμονή της κατανάλωσης αλκοόλ σε υψηλά επίπεδα.
Σε αυτό το πλαίσιο, η συζήτηση για την πρόληψη, την εκπαίδευση και τη θεσμική παρέμβαση γίνεται πιο επίκαιρη από ποτέ.
Ο τζόγος κερδίζει έδαφος στα σχολεία
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της πανευρωπαϊκής έρευνας ESPAD 2024, η Κύπρος παρουσιάζει μιαν ανησυχητική εικόνα στον τομέα του στοιχηματισμού των μαθητών. Το 16% των μαθητών ηλικίας 16 ετών δήλωσαν ότι στοιχημάτισαν χρήματα μέσα στο τελευταίο έτος, ποσοστό που τοποθετεί τη χώρα κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο, αλλά σε ιδιαίτερα ανησυχητικά επίπεδα για μαθητικό πληθυσμό.
Η ανάλυση των δεδομένων αποκαλύπτει ότι το 6,1% των μαθητών που εμπίπτουν στους «εθισμένους» παρουσιάζει προβληματικό στοιχηματισμό, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στην Ευρώπη ανέρχεται σε 8,9%. Ανάμεσα στ’ αγόρια, το 5% εμπίπτει στους προβληματικούς παίκτες, έναντι 11% του μέσου όρου των Ευρωπαίων συνομηλίκων τους. Παρά το γεγονός ότι η Κύπρος βρίσκεται κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, τα ποσοστά παραμένουν υψηλά, δεδομένου ότι αφορούν εφήβους.
Το 25% των στοιχημάτων παίζονται με φυσική παρουσία στα πρακτορεία, ενώ το 15% διαδικτυακά». Ωστόσο, σε σχέση με προηγούμενες έρευνες, σημειώνεται μείωση του στοιχηματισμού εκτός διαδικτύου, γεγονός που αποδίδεται τόσο στις αλλαγές των συνηθειών των νέων όσο και στην αυξημένη εποπτεία των σημείων στοιχηματισμού.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η προτίμηση των Κυπρίων μαθητών σε παραδοσιακά τυχερά παιχνίδια όπως Λόττο, Τζόκερ, Σκρατς, Bingo και Κίνο, όπου το ποσοστό συμμετοχής είναι σημαντικά υψηλότερο από τον μέσο όρο των ευρωπαϊκών χωρών.
Παρακάμπτουν τους κανόνες
Όπως πληροφορείται η «Σ», παρότι η νομοθεσία είναι ιδιαίτερα αυστηρή όσον αφορά τη λειτουργία καζίνο και άλλων χώρων όπου απαγορεύεται η πρόσβαση σε ανηλίκους για τυχερά παιχνίδια ή στοιχήματα, πολλοί νέοι βρίσκουν τρόπους να παρακάμπτουν τους κανόνες.
Στην περίπτωση των φυσικών χώρων, ο νόμος καθορίζει ρητά ότι επιτρέπεται η είσοδος μόνο σε άτομα άνω των 21 ετών στα καζίνο και 18 ετών στα πρακτορεία, ενώ προβλέπονται και σχετικοί έλεγχοι για την εφαρμογή του.
Ωστόσο, το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται στις διαδικτυακές πλατφόρμες τυχερών παιχνιδιών και στοιχημάτων. Παρά το αυστηρό νομοθετικό πλαίσιο και σε αυτόν τον τομέα, η χρήση VPN επιτρέπει σε νέους να έχουν εύκολη πρόσβαση.
Με τις ευλογίες των γονέων
Το ανησυχητικό είναι ότι πολλές φορές ο διαδικτυακός στοιχηματισμός συμβαίνει με τη συγκατάθεση ή και την ενθάρρυνση των ίδιων των γονιών, οι οποίοι δίνουν στα παιδιά τους τις κάρτες ή τα χρήματα για να παίξουν.
Υπάρχουν γονείς που θεωρούν ότι «δεν τρέχει τίποτα» και πως πρόκειται για «αθώα διασκέδαση», χωρίς ν’ αντιλαμβάνονται τον κίνδυνο του εθισμού και τις μακροπρόθεσμες συνέπειες που μπορεί να έχει αυτό στη ζωή του παιδιού.
Γιατί, ναι μεν σήμερα μπορεί να παίζει με 5 ή 10 ευρώ, αλλά με τον καιρό αυτά τα ποσά αυξάνονται, φτάνοντας τα 50 και τα 100 ευρώ, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, τόσο οικονομικά όσο και ψυχολογικά, για τον ίδιο και το οικογενειακό του περιβάλλον.
Συχνά, μάλιστα, οι ίδιοι οι γονείς, μέσα από τη στάση ή τη συμπεριφορά τους, ωθούν άθελά τους τα παιδιά προς αυτήν την επικίνδυνη συνήθεια.
Αύξηση στα ηλεκτρονικά τσιγάρα
Την ίδια ώρα, η έρευνα καταδεικνύει ότι το κάπνισμα παραμένει σε σχετικά χαμηλά επίπεδα σε σχέση με προηγούμενα χρόνια, ωστόσο η εικόνα αλλάζει όταν συνυπολογιστεί η χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου και ναργιλέ. Το συνολικό ποσοστό μαθητών που κάπνισαν τον τελευταίο χρόνο στην Κύπρο ανέρχεται σε 23%, από 16% που αφορούσε μόνο τα συμβατικά τσιγάρα, ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος όρος φτάνει το 28%.
Αν και η μεμονωμένη χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου παραμένει χαμηλότερη από άλλες χώρες, η καθημερινή χρήση στην Κύπρο ξεπερνά τον μέσο ευρωπαϊκό όρο, φτάνοντας το 8,6%. Σημαντική είναι επίσης η χρήση ναργιλέ, με την Κύπρο να συγκαταλέγεται ανάμεσα στις χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά στην Ευρώπη.
Ανησυχία για αλκοόλ και ναρκωτικά
Η κατανάλωση αλκοόλ από τους μαθητές στην Κύπρο παρουσιάζει πτωτική τάση, σύμφωνα με την έρευνα. Το ποσοστό όσων ήπιαν τις τελευταίες 30 ημέρες έχει μειωθεί, αν και παραμένει κατά 2% υψηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Παρά τη μείωση, το 37% των μαθητών δήλωσαν ότι ήρθαν σε κατάσταση μέθης τον τελευταίο μήνα – ποσοστό υψηλότερο από το 30% που καταγράφεται πανευρωπαϊκά. Η υπέρμετρη κατανάλωση αλκοόλ, δηλαδή πέντε ή περισσότερα ποτά σε μία περίσταση, μειώθηκε στα αγόρια αλλά αυξήθηκε στα κορίτσια, γεγονός που αποκαλύπτει μετατόπιση των συμπεριφορών ανά φύλο.
Την ίδια ώρα, η κάνναβη παραμένει η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη παράνομη ουσία ανάμεσα στους μαθητές, ακολουθούμενη από τις εισπνεόμενες ουσίες και τα διεγερτικά. Αν και η χρήση της κάνναβης εμφανίζει μικρή αύξηση στα κορίτσια και μείωση στα αγόρια, συνολικά η Κύπρος παραμένει κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Ανησυχητική, ωστόσο, είναι η αντίληψη διαθεσιμότητας: όλο και περισσότεροι μαθητές θεωρούν ότι μπορούν πολύ εύκολα να προμηθευτούν κάνναβη, με το ποσοστό να φτάνει το 28% το 2024.
Αλλάζει ο όρος «εξάρτηση»
Ο εθισμός στα τυχερά παιχνίδια, όπως και άλλες επιστημονικά αναγνωρισμένες διαταραχές που σχετίζονται με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, θα εντάσσονται πλέον στις αρμοδιότητες της Αρχής Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου. Αυτό προβλέπεται σε νομοσχέδιο που έχει κατατεθεί στη Βουλή για πρόληψη της χρήσης και διάδοσης ναρκωτικών και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών.
Σύμφωνα με το νέο πλαίσιο, ο όρος «εξάρτηση» θα περιλαμβάνει κάθε επίμονη και επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά που προκαλεί δυσλειτουργία και αφορά είτε στη χρήση νόμιμων ή παράνομων ουσιών είτε στην παθολογική ενασχόληση με τυχερά παιχνίδια και ηλεκτρονικά παιχνίδια ή σε άλλες επιστημονικά τεκμηριωμένες διαδικτυακές διαταραχές.
Πρόκειται για συνήθειες που το άτομο, αν και αναγνωρίζει τις αρνητικές τους συνέπειες, όπως η απομάκρυνση από κοινωνικές, επαγγελματικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες, δεν μπορεί να ελέγξει λόγω ισχυρών ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων.
Παράλληλα, επαναπροσδιορίζεται ο όρος «θεραπεία», ο οποίος θα περιλαμβάνει πλέον κάθε είδους παρέμβαση που αποσκοπεί στη βελτίωση της ψυχικής, σωματικής και κοινωνικής κατάστασης ατόμων που πλήττονται είτε από τη χρήση ουσιών είτε από την παθολογική ενασχόληση με τα τυχερά ή ηλεκτρονικά παιχνίδια, καθώς και άλλες σχετικές διαδικτυακές διαταραχές.
Επιπλέον, ο όρος «παρέμβαση» θα αναφέρεται σε οργανωμένες και μακροπρόθεσμες δράσεις με σαφώς καθορισμένους στόχους, που αφορούν τη χρήση ουσιών και την αντιμετώπιση εξαρτήσεων από τα τυχερά και ηλεκτρονικά παιχνίδια ή άλλες διαδικτυακές διαταραχές. Η Αρχή θα έχει την ευθύνη συλλογής, ανάλυσης και αξιολόγησης δεδομένων σχετικά με τις εξαρτήσεις αυτές στην Κύπρο.
Το νομοσχέδιο προβλέπει επίσης ότι η θητεία του Προέδρου, του Αντιπροέδρου και των μελών της ΑΑΕΚ θα είναι πενταετής, με δυνατότητα ανανέωσης για μόνο μία ακόμη θητεία. Παράλληλα, ο αριθμός των μελών της Αρχής αυξάνεται από πέντε σε έξι.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, προς το παρόν, η Αρχή δεν διαθέτει θεραπευτικά προγράμματα ειδικά για τον εθισμό στα τυχερά παιχνίδια. Ωστόσο, στην Πάφο λειτουργεί εδώ και έναν χρόνο το Κέντρο Συμβουλευτικής και Θεραπείας «Κίνητρο», το οποίο έχει τριπλασιάσει τον αριθμό των ατόμων που ζήτησαν βοήθεια για απεξάρτηση από τον τζόγο.
Παράλληλα, άλλες θεραπευτικές μονάδες έχουν εντάξει προγράμματα που αφορούν στην αντιμετώπιση του εθισμού στα τυχερά παιχνίδια. πηγή: simerini
