Νέα έρευνα του Ινστιτούτου Κύπρου παρουσιάζει την πρώτη παγκόσμια καταγραφή των συγκεντρώσεων υπέρλεπτων σωματιδίων (UFP) στην ατμόσφαιρα. Τα UFP αποτελούν σημαντικό κίνδυνο για την υγεία, καθώς μπορούν να διεισδύσουν στους πνεύμονες και να περάσουν στο αίμα. Η έρευνα αποκαλύπτει πολύ υψηλότερα επίπεδα συγκεντρώσεων UFP σε αστικές περιοχές σε σύγκριση με φυσικά περιβάλλοντα (π.χ. δάση), υπογραμμίζοντας την ανάγκη για στενή και συστηματική παρακολούθηση τους, και για την καλύτερη κατανόηση των επιπτώσεών τους στη δημόσια υγεία.
Διεθνείς μελέτες έχουν ήδη καταδείξει τον σοβαρό αντίκτυπο της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην ανθρώπινη υγεία. Οι πλείστες εστιάζουν στις αρνητικές επιδράσεις των συγκεντρώσεων αιωρούμενων σωματιδίων (PM10) και λεπτών σωματιδίων (PM2.5) και τη συμβολή τους σε αναπνευστικά και καρδιαγγειακά προβλήματα. Ωστόσο, πρόσφατες μελέτες υπογραμμίζουν ότι μικρότερα σωματίδια με διάμετρο < 100nm, γνωστά ως UFP, αποτελούν επίσης σημαντικό υγειονομικό κίνδυνο, καθώς μπορούν να διεισδύσουν βαθιά στον ανθρώπινο οργανισμό. Παρά την επικινδυνότητα τους όμως, τα διαθέσιμα δεδομένα για τις συγκεντρώσεις των UFP στην ατμόσφαιρα παραμένουν περιορισμένα.
Αναγνωρίζοντας αυτή την ανάγκη, ερευνητές του Κέντρου Αριστείας για την Κλιματική και Ατμοσφαιρική Έρευνα (CARE-C) και του Ερευνητικού Κέντρου Υπολογιστικής Επιστήμης και Τεχνολογίας (CASTOR-C) του Ινστιτούτου Κύπρου, ανέπτυξαν ένα νέο μοντέλο μηχανικής μάθησης βασισμένο σε πραγματικές μετρήσεις από επίγειους σταθμούς. Το μοντέλο παράγει παγκόσμιους χάρτες συγκεντρώσεων UFP υψηλής ευκρίνειας για τη δεκαετία 2010-2019, με χωρική ανάλυση 1 χλμ., αποτυπώνοντας με ακρίβεια μεγάλης κλίμακας χωρικά μοτίβα της ρύπανσης.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας που δημοσιεύτηκαν μέσω του έγκριτου επιστημονικού περιοδικού Nature Scientific Data, η ατμόσφαιρα στις δασικές και ακατοίκητες περιοχές περιέχει συνήθως μόνο μερικές χιλιάδες σωματίδια ανά κυβικό εκατοστό, σε αντίθεση με μεγαλουπόλεις, όπου συχνά ο αριθμός αυτός ξεπερνά τις 40 χιλιάδες, ενώ περίπου 91% αυτών των σωματιδίων είναι UFP.
Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν καθορισμένα όρια συγκέντρωσης για τα UFP. Ωστόσο, η νέα οδηγία της ΕΕ για την Ποιότητα του Αέρα που αναμένεται να εφαρμοστεί από το 2026, θα απαιτεί από τα κράτη μέλη να καταγράφουν τα επίπεδα UFP ώστε τα αποτελέσματα να μπορούν να καθορίσουν μελλοντικά όρια, σύμφωνα με τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Όπως δήλωσε ο Δρ. Παντελής Γεωργιάδης, επικεφαλής της μελέτης, η νέα αυτή έρευνα αποτελεί ισχυρό εργαλείο για την επιστημονική κοινότητα, τις δημόσιες αρχές και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας, διευκολύνοντας τον εντοπισμό εστιών ρύπανσης, την αξιολόγηση των συνεπειών στη δημόσια υγεία και τον σχεδιασμό στοχευμένων παρεμβάσεων προς αντιμετώπισης της. Με αυτό τον πρώτο παγκόσμιο υπολογισμό UFP σε υψηλή ανάλυση, το Ινστιτούτο Κύπρου παρέχει τη βάση για να αντιμετωπιστεί μία σοβαρή απειλή για την ανθρώπινη υγεία, που μέχρι σήμερα είχε ως επί το πλείστον παραμεληθεί, ανέφερε χαρακτηριστικά.
